In de Almelose wijk Schelfhorst gaan burgerwetenschappers dit jaar samen met onderzoekers van Saxion en de Universiteit Twente in het TOPFIT Citizenlab onderzoeken wat er nodig is om gezond en veilig ouder te worden. Burgerwetenschap wordt ook wel aangeduid met de Engelse term citizen science. Het is wetenschappelijk onderzoek dat geheel of gedeeltelijk wordt uitgevoerd door burgers, vaak in samenwerking met of onder begeleiding van wetenschappers. In dit artikel delen we ‘de tien principes van burgerwetenschap’ die door de European Association of Citizen Science op een rijtje zijn gezet.
Principe 1: Burgerwetenschappelijke projecten betrekken burgers actief
Bij burgerwetenschap wordt samen met burgeronderzoekers gewerkt aan wetenschappelijk onderzoek dat nieuwe kennis of inzichten oplevert. Ook het project in de Almelose wijk Schelfhorst is zo’n burgerwetenschappelijk project. Het project is onderdeel van het TOPFIT Citizenlab. Burgers kunnen in burgerwetenschap functioneren als bijdragers, medewerkers of projectleiders. Ze hebben een betekenisvolle rol in het project. Het onderwerp van burgerwetenschap kan zeer variëren, van geografie tot astronomie, tot geschiedenis tot gezondheid – zoals in het TopFit-project in de wijk Schelfhorst. Ook de betrokkenheid kan erg verschillend zijn: van het meehelpen bij het verzamelen van data (denk aan het meten van fijnstof via je telefoon), tot aan het meedenken over een onderzoeksvraag of het zelf ontwerpen van het onderzoek.
Principe 2: Burgerwetenschap leidt tot een echt wetenschappelijk resultaat
Burgerwetenschap is echte wetenschap en leidt tot echte wetenschappelijke resultaten.
Bijvoorbeeld het beantwoorden van een onderzoeksvraag. Of het informeren over maatregelen voor natuurbehoud, over beleidsbeslissingen of over milieubeleid. In tegenstelling tot de traditionele onderzoeksaanpak biedt citizen science kansen op een grotere betrokkenheid van het publiek bij de wetenschap en op de democratisering van de wetenschap.
Principe 3: Burger en wetenschapper hebben baat bij burgerwetenschap
Zowel de professionele wetenschappers als de burgerwetenschappers hebben baat bij burgerwetenschap. Het biedt voor burgers een manier om betrokken te zijn bij en invloed uit te oefenen op de beleidsvorming en bij te dragen aan wetenschappelijk bewijs voor lokale, regionale, nationale en soms zelfs internationale kwesties. Veel burgerwetenschappers vinden het ook prettig om te leren van dit soort projecten en beleven er plezier aan om een maatschappelijke bijdrage te leveren. In het project in Almelo wordt met de burger als co-onderzoeker onderzocht wat er nodig is om gezond en veilig ouder te worden in de wijk. Voor de burgers zelf is dit een interessante manier om bij te dragen en te beïnvloeden, maar voor de verschillende projectpartners die betrokken zijn levert het veel kennis en inzichten op over de behoeften van wijkbewoners in Schelfhorst, waar ze in de toekomst direct op in kunnen spelen.
Principe 4: Burgerwetenschappers kunnen in iedere onderzoeksfase deelnemen
Wat gaan we precies onderzoeken en hoe? Waar vinden we informatie? Hoe verzamelen we data? Burgerwetenschappers, kunnen als ze dat willen en als dat past binnen de onderzoeksopzet van het project, bij al deze vragen betrokken zijn en deelnemen aan verschillende fases van het wetenschappelijk proces. Dit kan onder meer het formuleren van de onderzoeksvraag zijn of het verder aanscherpen van de onderzoeksvraag. Ook kunnen burgerwetenschappers betrokken worden bij uitwerken van de methode, het verzamelen en analyseren van data en het communiceren over de resultaten.
Principe 5: Burgerwetenschappers krijgen feedback uit en over het project
Als onderdeel van het onderzoeksteam krijgen burgerwetenschappers doorlopend informatie uit het project en over het project. Ze worden geïnformeerd over hoe hun gegevens worden gebruikt, wat de onderzoekresultaten zijn en de eventuele gevolgen van het onderzoek voor beleid of maatschappij. Informatie en communicatie zijn belangrijk om elkaar als co-onderzoekers op de hoogte te houden en te zorgen dat iedereen betrokken is en blijft.
Principe 6: Burgerwetenschap wordt beschouwd als een onderzoeksaanpak
Burgerwetenschap wordt beschouwd als een wetenschappelijke onderzoeksaanpak en is net zoals elke andere onderzoeksaanpak een aanpak met beperkingen en risico’s op fouten. Daar moet rekening mee worden gehouden en de aanpak en de resultaten moeten worden gecontroleerd.
Principe 7: Data en metadata worden openbaar gepubliceerd
De data en metadata van citizen science-projecten worden openbaar ter beschikking gesteld en indien mogelijk worden de resultaten open access gepubliceerd. Het delen van data
gebeurt tijdens of na het project, tenzij dit niet kan omwille van de veiligheid of de privacy.
Principe 8: Burgerwetenschappers krijgen erkenning
In de wetenschappelijke publicaties krijgen burgerwetenschappers erkenning voor hun bijdrage aan het onderzoek. Ook bij het communiceren over het onderzoek en de resultaten van het onderzoek in de Almelose wijk Schelfhorst worden de burgerwetenschappers genoemd als medeonderzoekers en krijgen zij de credits voor hun werk en bijdrage aan de resultaten en publicaties.
Principe 9: Burgerwetenschapsprogramma’s worden geëvalueerd
Burgerwetenschapsprogramma’s worden geëvalueerd op hun wetenschappelijke output, kwaliteit van de data, ervaring van de deelnemers en op hun bredere impact op de maatschappij of het beleid. Ook binnen het Almelose project van het Topfit Citizenlab is deze evaluatie van groot belang. Niet alleen de onderzoeksresultaten zijn daarbij belangrijk, maar ook de werkwijze en de leerervaring met doen van citizen science zijn waardevol. Door te doen leren de verschillende partners en de wijkbewoners over de waarde van een nieuwe onderzoeksmethode voor de aanpak van preventie en het formuleren van nieuw beleid.
Principe 10: Aandacht voor juridische en ethische kwesties
De projectleiders van citizen science-projecten houden rekening met juridische en ethische kwesties aangaande copyrights, intellectueel eigendom, overeenkomsten voor het delen van data, vertrouwelijkheid, erkenningen en de milieueffecten van alle activiteiten.
Bron: dit artikel is een bewerking van het artikel van iedereenwetenschapper.be
Meer informatie over het project in Almelo?
Rembrandt de Vries, bewoner van de Almelose wijk Schelfhorst is initiatiefnemer van het burgerwetenschapsproject in Almelo. Lees in dit interview met Rembrandt de Vries waarom het volgens hem belangrijk en interessant is om burger te betrekken bij wetenschappelijk onderzoek.