Koffiezetten met zo’n handig Senseo- of Nespresso-apparaat, dat deden we vroeger niet. Hoe handig ook, mensen met dementie doe je er geen plezier mee. Ze herkennen het simpelweg niet als een koffiezetapparaat. En dat kan heel verwarrend zijn. Zoals ik in mijn vorige blog al beschreef is dementie een proces waarbij ons prentenboek langzaam afbrokkelt. En waarbij de laatste plaatjes als eerste van de stapel waaien.
Herinneringen zorgen voor een twinkeling in iemands ogen
Als je dementeert moet je het dus doen met de plaatjes die nog op je persoonlijke filmrol staan. Zelfs alledaagse gesprekken kunnen daardoor lastig en stroef gaan. Want het als over iets gaat waar je niet direct een associatie bij hebt dan is het moeilijk aan zo’n gesprek deel te nemen. Ik maak daarom in mijn werk gebruik van herinneringen. Herinneringen aan dingen van vroeger die nog altijd vertrouwd voelen, zijn een mooi aanknopingspunt voor gesprekken als iemand dementie heeft. Een oud schoolrapport, vakantie-albums, gebruiksvoorwerpen, muziek, prentenboeken. Alles wat een beroep doet op herinneringen van mensen, zet ze letterlijk weer op de praatstoel. Ik zie de twinkeling dan weer in de ogen van mensen als ze over vroeger vertellen.
Leg de nadruk op wat nog wel kan
Zeker nu we langer thuis blijven wonen, ook met dementie, is het belangrijk om dit soort eenvoudige middelen in te zetten. Uiteindelijk belandt maar 15% van de mensen met dementie in een verpleeg- of verzorgingstehuis. De rest blijft gewoon thuis wonen. En contact, ook in de vorm van een alledaags gesprekje, is enorm belangrijk. Het geeft de dementerende een goed gevoel om ergens aan mee te doen. Vooral als het leven al verwarrend genoeg is en het lijkt alsof niets meer naar behoren werkt, is dat iets waar alle betrokkenen baat bij hebben. We leggen zo de nadruk niet op alles wat niet meer kan, maar juist op al die dingen die nog wél kunnen.
Aanpassingen in de omgang met elkaar én in huis
Als we weten dat gesprekken over vroeger helpen, dan kunnen we daar handig gebruik van maken om het leven zo prettig, vertrouwd en veilig mogelijk te laten voelen. Soms zijn daar aanpassingen voor nodig. Aanpassingen in de omgang met elkaar. Kennis over wat er in het hoofd omgaat van iemand met dementie is daarbij onmisbaar. Niet alleen als het om gespreksstof gaat. Het zijn ook kleine dingen in de omgeving waar we ons niet altijd bewust van zijn. Ik geef vaak het voorbeeld van de witte en grijze badkamers die de laatste jaren zo hip zijn. Iemand met dementie heeft daar moeite mee, omdat er geen contrast in zit, zien ze geen diepte. Het zijn kleine dingen die ontzettend eenvoudig te verhelpen zijn. Een zwart plintje langs de muren, een zwarte wc-bril op de toilet, en het helpt al bij de oriëntatie.
Speciaal televisieprogramma voor mensen met dementie
De aandacht voor dementie neemt toe. Het is niet meer iets waar alleen experts in de zorg zoals ik mee bezig zijn, meer en meer mensen krijg in hun omgeving met dementie te maken. Als mantelzorger voor een naaste zijn er gelukkig steeds meer initiatieven, zoals ‘De kracht van herinneringen’, waar u samen naartoe kunt om onder professionele begeleiding te ervaren hoe het is om samen herinneringen op te halen. Maar ook initiatieven als seniorentelevisie zijn hoopgevend. Want zelfs tv kijken is voor iemand met dementie soms te veel van het goede. Seniorentelevisie houdt serieus rekening met de hoeveelheid prikkels die iemand kan verwerken met een hersenziekte als dementie. Nu we al die dingen weten, kunnen we elkaar steeds beter helpen. Zodat we niet alleen de nadruk leggen op wat allemaal niet of niet meer kan, maar op dat wat nog wél kan.
Nienke de Haan is ergotherapeut en werkt al 25 jaar in de ouderenzorg. Ze begeleidt mensen met dementie om nog zo zelfstandig mogelijk te handelen en betekenisvol te leven. Ze is als dementie-expert verbonden aan Lang zult u wonen. Bekijk ook de video’s met tips van Nienke om het leven met dementie te vergemakkelijken.